Purandar Killa

किल्ले पुरंदर-वज्रगड 

जिल्हा: पुणे

तालुका: वेल्हा

डोंगर रांग: भुलेश्वर

श्रेणी: सोपी

उंची: १५०० मी.

 पुण्या जवळ सासवड नावाचा गाव आहे. या सासवड जवळ प्रेक्षणीय

ठिकाण म्हणजे पुरंदर. सिंहगड पासून निघालेली डोंगररांग पंधरा ते वीस कि.मी. आहे. या डोंगर रांगेतच कात्रज, बापदेव, दिवे, बोर हे घाट आहेत. बापदेव घाटा जवळ या डोंगररांगे पासून दक्षिणोत्तर जाणारी शाखा आहे आणि तिलाच चार-सहा कि.मी. वर एका पूर्व-पश्चिम डोंगररांगेची शाखा फुटली आहे. या डोंगररांगेतच पुरंदर आणि वज्रगड हे दोन किल्ले आहेत. 

पुरंदर हा यादवकालीन प्राचीन गड आहे. या गडाने आजवर बहामनी, निजामशाही, आदिलशाही, शिवशाही आणि पेशवाई बघितली. शिवाजी महाराजांचे थोरले पुत्र संभाजीराजे यांचा जन्म इथेच झाला. पेशवाई सवाई माधवराव यांचा जन्म इथेच झाला.


पुरंदर किल्ला आता एन.सी.सी.च्या ताब्यात असल्यामुले गडाच्या माचीवर दोन सुरक्षा रक्षक असतात. त्यांच्या परवानगीने गडावर फिरण्याची मुभा मिळते. या दरवाजातून आपण उजव्या हातास चालू लागल्यावर आपणास समोर दिसतो, रणझुंजार मुरारबाजी देशपांडे यांचा आवेशपूर्ण पुतळा. या पुतळ्या पुढेच आहे पद्मावती तलाव. हा सर्व परिसर डोळ्याखाली घालून आपण परत बिनी दरवाजा परयंत यायचा. येथून सरळ जाणार्या पक्क्या रस्त्याने पुढे पुरंदरचा अधिपती असलेल्या पुरंदरेश्वर महादेवाचे छोटे खाणी सुंदर मंदिर लागते. असे म्हणतात की या मंदिरातील शिवलिंग प्रत्यक्ष  इंद्राने स्थापलेले आहे. आपण या देवळाच्या मागच्याच बाजूने जाणाऱ्या पायवाटेने बालेकिल्ल्याला भिडायचं. वीस मिनिटात तटबंदीने सुसज्य अशा सरदरवाज्यात येऊन पोहचतो.


गडावर राजवाडा, पेशावांचा वाडा, दारूगोळा ठेवण्याची जागा, धान्य ठेवण्याची कोठी, तेल-तुपाची टाकी, तोफखाना, जामदारखाना, पहारे, चौक्या अशा अनेक गोष्टी भाग्नावशेषांच्या स्वरूपात बघता येतात. गडावर केदारेश्वराच्या मंदिरा सोबतच हनुमंत, म्हसोबा, नारायण, गणेश मंदिर, पद्मावती, लक्ष्मी अशी काही मंदिरे आहेत. गडावर शेंदऱ्या बुरुज, हत्ती बुरुज, कोकण्या बुरुज, फत्ते बुरुज असे भरभक्कम बुरुज आहेत. 




जाण्यायेण्याच्या वाटा:

पुण्याहून ३० की.मी. अंतरावर असणाऱ्या सासवड या गावी यावे. सासवड पासून नारायणपूर या गावात जाणारा फाटा फुटतो. हे अंतर १२ की.मी. आहे. यासाठी एस.टी. सेवा आणि खाजगी जीप सेवा आहे. नारायान्पेर पासून गडावर जाण्यास दोन वाटा आहे. एक म्हणजे गडाची वाट.ही वाट गडाच्या दरवाजापर्यत जाते. दुसरी वाट ही पायवाट असूह सरळसोट किल्ल्यावर चढते.